Sigortalı Dergisi Temmuz 2013- Devrim Ersöz
2013 yılı başından beri
uygulanan devlet katkısının da etkisiyle Bireysel Emeklilik Sistemine giren
yeni katılımcı sayısı 500 Bin seviyelerine ulaştı. Böylece sistemde 3 Milyon
500 Bini aşan katılımcı birikim yapma fırsatını elde etmiş oldu. Bu sayı
ilerleyen dönemde daha da büyüyecektir. Katılımcıların hesaplarında biriken toplam
fon tutarı ise Haziran ayı ortası itibarıyla 23 Milyar TL’ye ulaştı.
Yıllardır ailemin ve yakın
çevremin doğal sigorta danışmanı olarak hem sisteme yeni katılan hem de uzun
süredir sistemde olanlarda fon seçimine ilişkin sorular alıyorum.
Fon seçimi konusunda
kafasına sorular takılanları bir ölçüde bilgilendirmek üzere bazı faydalı
bilgiler vermek istedim. BU bilgileri vermeden önce ifade etmem gereken önemli
bir nokta var. Yatırım ve fon tercihi katılımcıların kendi özgür iradesiyle
yapacağı bir seçim olup fonlarda yaşanabilecek değer artış ya da azalışları hiç
kimsenin yüzde yüz tahmin edebileceği sonuçlar değildir. Dolayısıyla bu yazı da
ve farklı fon bültenlerinde yapılan yorumlar tavsiye niteliğinde
değerlendirilmemelidir.
BES planlarında seçilen fonlar
emeklilik dönemi için yapılan birikimin seyri üzerinde birebir etki
göstermektedir. Bilindiği gibi katılımcılar emeklilik şirketlerinin kendilerine
sunduğu fonlardan dilediklerini istedikleri oranda seçebilmekte ve yılda 6 kere
fon bileşimleri değiştirebilmektedirler.
Çok ayrıntıya girmeden fon
gruplarını değerlendirmekle başlarsak temelde risk algısının yönlendirdiği üç
tip fondan söz edebiliriz. Birincisi düşük riskli fonlar, ikincisi orta riskli
fonlar ve sonuncusu da yüksek riskli fonlar. Düşük riskli fonlar adı üzerinde
getirisi sabit getirili menkul kıymetlere endeksli yatırım fonlarını
tanımlarken kullanılan bir ifadedir. Orta riskli fonlar ise daha çok esnek ve
karma fon olarak adlandırılan ve belirli bir ölüde risk taşıyan fonlardır.
Yüksek riskli fonlar da Hisse Senedi fonları gibi kısa ve orta dönemde yüksek
getiri sağlayabileceği gibi negatif getiri getirme olasılığı da olan yatırım
araçlarıdır.
Katılımcıların hangi tip
fonu seçeceğine ilişkin yönlendirme yapılan risk getiri analizi bağlı olarak
BES lisanslı aracıları tarafından gerçekleştirilir.
Bu özet bilgilerle
yetinmeyip biraz daha detayına girmek gerekirse emeklilik fon türlerini daha
spesifik olarak tanımlayabiliriz.
PARA PİYASASI FONLARI
Fon portföyünün tamamını
vadesine 3 ay veya daha az kalmış likidite düzeyi yüksek varlıklar oluşturur.
Diğer bir deyişle fon portföyü kısa süreli olarak elde tutulacak ters repo,
hazine bonosu veya özel sektör borçlanma araçları ve paraya çevrilmesi kolay
olan varlıklarla oluşur. Bu tür fonlara “Likid fon” denir. Kamu, özel sektör ya
da karma likid fonlar olabilir. Örneğin Kamu Likid Fonları varlığın tamamını
devlet iç borçlanma senetlerine yatıran fondur. Özel Sektör Fonu portföyünün
tamamını özel sektör borçlanma araçlarına yatırırken karma fon kamu ve/veya özel
sektör borçlanma araçlarının her ikisine birden yatırım yapar.
İHTİSASLAŞMIŞ FONLAR
Coğrafi bölgelere, ülkelere
ya da sektörlere veya endekslere göre yatırım yapan fonlardır. Bunlar Yabancı
Ülke Fonu, Sektör Fonu ve Endeks Fondur. Bu fonların hepsi isimlerinde yazılan
alanlara fon portföyünün %80′ini yatıran fonlardır.
KIYMETLİ MADENLER FONLARI
Bu tip emeklilik fonu
türleri, portföylerinin en az % 80′i kıymetli madenler ve altına dayalı
varlıklardan oluşturarak kurulan fonlardır. Örneğin Kıymetli Madenler Fonu
varlıklarının en az %80′ini ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın
ve diğer kıymetli madenlere dayalı varlıklara yatırırken, Altın Fonu fon
portföyünün en az %80′ini kıymetli madenler ve altına dayalı varlıklara
yatırır.
DİĞER FONLAR
Dengeli Fon: Fon portföyünün
tamamını hisse senedi ve/veya borçlanma araçlarının tamamından oluşan ve hem
sermaye kazancı hem de temettü geliri ve faiz geliri elde etmeyi amaçlayan
fonlardır.
Esnek Fon: Değişen piyasa
koşullarına göre fon portföyü için izin verilen varlık türlerinin tamamına ya
da bir kısmına yatırım yapabilen ve varlık dağılımı önceden belirlenmemiş
fondur. Hem sermaye kazancı hem temettü geliri hem de faiz geliri elde etmeyi
amaçlar.
Katılımcıların yatırım ve
getiri tercihlerine bağlı olarak risk düzeyi farkı fonlardan kendilerine en
uygun olanı seçmeleri gerekmektedir. Emeklilik şirketlerinin lisanslı
aracıları katılımcıların risk getiri
profilini belirleyerek en uygun bireysel emeklilik fonları ve yatırım
stratejileri içeren emeklilik planlarını sunmaktadırlar. Fonların getirisinden
memnun kalınmadığı durumlarda plan yılda dört defa fonlar ise yılda 6 defa
değiştirilebilir.
Genel olarak emeklilik
süresi yaklaşan ve maaş dönemine geçecek kişilerde ise toplam birikim tutarının
riske edilmemesi için likid ve düşük riskli fonlarda kalınması önerilir.
Katılımcıların piyasadaki dalgalanmaları gözleyerek kendilerine sağlanan
on-line internet şube şifrelerini kullanarak emeklilik planlarının sürekli
takip etmeleri önemlidir.
Güzel birikimler elde
etmeniz ve mutlu bir emeklilik dönemi yaşamanız ümidiyle.